Update bij Kunst & Zorg Community

Terugblik zoom 17 februari 2022 met zorgkunstenaar Hein Walter:

Over tekeningen gemaakt door mensen met dementie in zijn atelier.

Hein vertelde ons over zijn werk als zorgkunstenaar in zijn atelier in een woonzorgcentrum ‘Archipel’ in Almere en de activiteiten voor de mensen met dementie op zijn atelier.
In ruil voor zijn atelier komen er wekelijks bewoners bij hem op het atelier tekenen. De tekeningen van mensen met dementie heeft Hein bewaard. “Anders raken ze kwijt, of ze verdwijnen.” Hij heeft al eens eerder een expositie georganiseerd om zichtbaarheid te geven aan de tekeningen, getiteld ‘De schoonheid van dementie.’ Aan de hand van een selectie tekeningen liet Hein ons zien hoe mooi en waardevol de tekeningen zijn van de mensen met dementie, en hoe het tekenen en de gesprekken die hij met de mensen heeft bijdraagt aan hun welzijn. Ieder persoon heeft zijn eigen tekenstijl, en ontwikkelt zich daar ook verder in, zelfs met de dementie. “Iemand met dementie vindt zijn onbevangenheid terug, en dat wordt zichtbaar in een tekening in een authentiek handschrift.”  De kracht van zijn atelier is volgens Hein dat de mensen in zijn atelier op dat moment ‘even niet meer dement’ zijn. 
 
Er wordt getekend met kwalitatief goede en mooie materialen, zoals pastelkrijt en dik tekenpapier. Pastel is helder van kleur en makkelijk uit te vegen. Het formaat van het papier wordt afgestemd op de persoon door Hein. De een tekent klein en kriebelig, of schetsboeken vol, de ander vult het liefst grote vlakken met kleur op groot formaat. Soms wordt er in de tekening geschreven. 
Op zijn atelier komen veelal cliënten uit een arbeidersmilieu waarbij er vaak geen of weinig aanraking is geweest met kunst. Hein werkt dan bijvoorbeeld met voorbeelden van kunstwerken uit boeken en weet zijn deelnemers daarmee te inspireren. 
 
* zie de tekening door Cor
 
Zo liet Hein aan Cor een tekening van Karel Appel zien. Cor vond dat mooi en dat is te zien in zijn eigen tekeningen. Cor maakte elke week een nieuwe tekening. Hij was niet geïnteresseerd in wat hij de vorige week had gemaakt, en wist op het atelier altijd een tekening te maken precies passend in de tijd. Anderen werken juist wekelijks verder aan een tekening. Voor Geertje maakt Hein kleurplaten die zij heel precies net netjes inkleurt. Geertje is een heel nette charmante vrouw en kan niet tegen vlekken en dat is te zien aan haar manier van werken. 
 
* zie de tekening door Geertje

Marie staat al 10 minuten klaar voor aanvang van het atelier. Zij houdt van kleur. Op gegeven moment had zij een delier door een blaasontsteking en was daardoor cognitief niet helder meer. Zij begon daardoor te ratelen en te schrijven in haar tekeningen. Het werden eindeloze herhalingen van woorden en krabbels. Nu maakt ze haar eigen kleurplaten. Greta kon niet meer praten en het was moeilijk om cognitief contact met haar te maken. Maar zij tekende schetsboeken vol met tekeningen die doen denken aan het werk van Cy Twombly. En zo kwamen er nog meer inspirerende voorbeelden voorbij. 
            
* zie de tekeningen door Geta
* zie de tekening van Marie, zij tekent en schrijft
 
Hein heeft er een jaar over gedaan om Sjaan mee te krijgen naar zijn atelier. Sjaan stond bekend als een moeilijke vrouw. Ze begreep niet waarom haar dochter haar ‘in het tehuis had gezet.’ Haar tekeningen begonnen kinderlijk. Maar ook bij dementie vindt talentontwikkeling plaats. Hein nam haar mee op atelierbezoek bij andere kunstenaars. Sjaan veranderde in de tijd naar een lieve, vrolijke en spontane vrouw. Haar tekeningen zijn een beetje kriebelig. Hein heeft gedichten geschreven bij haar werk, maakte er een boekje van en gaf die aan haar. 
 
* zie de tekening door Sjaan
 
Hein over dementie: 
“Dementie kan te maken hebben met een onverwerkt verleden. Dit kunnen vervelende ervaringen zijn, gebeurtenissen, relaties. Dementie is een manier om daarmee om te gaan. Mensen schakelen tussen denken en voelen. Bij dementie valt het denken weg en blijft het voelen over. Het leven neemt de onbalans: Je gaat voelen wat je niet wilt voelen. Tekenen, of een andere kunstvorm is een manier om daarmee om te gaan. Het leed kan een plek krijgen in een tekening, een verwerking.” 
 
Na een diverse visuele presentatie waarin we hebben kennis mogen maken met de tekeningen en ook een beetje met de makers, gingen we in gesprek. Omdat Hein in de afgelopen jaren verschillende projecten en activiteiten heeft georganiseerd vroeg hij zich nu af:

“Wat kan ik met de tekeningen die ik in de loop der jaren heb verzameld’? Hoe kan ik (blijvend) zichtbaarheid geven aan de schoonheid en de waarde van deze tekeningen en tekenen in de maatschappij?”
 
 
Een reactie van Hein n.a.v de zoom: 
 
Ik was blij verrast met de hoeveelheid mensen die aanwezig waren en ook was ik blij met de positieve reacties achteraf.
Het is fijn om weer even te voelen dat het anderen zien en waarderen wat je doet.

Het gaf me weer nieuwe energie en ik zag daardoor weer scherp het belang.
Een boek maken, met veel afbeeldingen, en ook met beschrijvingen en achtergronden...
ik denk dat ik daar een begin mee ga maken.

Op de antwoorden op de vraag die ik had gesteld (wat kan ik met de tekeningen die ik in de loop der jaren heb verzameld) kwamen goede antwoorden. Het antwoord om samen te gaan werken met individuele leerlingen van kunstacademies suddert nog na, Ik moet dat uitwerken.
En het idee om wisseltentoonstellingen te organiseren in andere zorgcentra, gekoppeld aan presentaties en workshops, ook die landde op vruchtbare grond.

Een tijdschrift over zorgkunst:

Wat ik niet heb gezegd, maar misschien had moeten doen: Ik maak een papieren tijdschrift over zorgkunst. Daarin doe ik verslag van projecten, en geef ideeën die nog uitgewerkt moeten worden  Vier keer per jaar. 20 pagina's.
Het kost 25 euro. Wie weet is dat interessant voor iemand? Mail voor meer informatie naar Hein. 

Wil je verder sparren met Hein? Wil je aansluiten bij de kunst en zorg community? mail dan naar: kunstenzorg@turnclub.org